Nie rozumiem akcji #ocalKsiążki

Skakałam sobie po internecie pijąc ukochanego Earl Greya i nagle zobaczyłam reklamę akcji „Ocal książki”. Nie wiem nic o tym, by książkom źle się działo, sama kupuję ich kilkanaście w ciągu roku, nowych, nie omijam jednak antykwariatów, gdzie czasem udaje mi się znaleźć jakiegoś „białego kruka” jak totalnie nowy egzemplarz trzeciego Nekroskopa wydanego w 1991 roku… Czy ktoś z Was kupił w tym roku książkę? Ile osób z waszych znajomych kupiło i przeczytało coś nowego? Sporo, prawda? Nie jest to zapewne jedna osoba, tylko więcej. Czemu więc ktoś uważa, że książkom w Polsce dzieje się źle?

Od początku

Jest sobie akcja #ocalKsiążki. Jest też strona, konto na Facebooku i Twitterze. O co chodzi? O „ustawę o książkach”, tyle możemy się dowiedzieć na szybko. I że ma to być panaceum świata książek, które sprawi, że będzie lepiej autorom, czytelnikom, sprzedawcom i wydawcom. Brzmi bajecznie.

Jeśli los książek nie jest Ci obojętny, wyraź swoje poparcie dla Ustawy o książce.

Okej, jestem zaintrygowana. Na stronie głównej nie znajdujemy jednak zbyt wiele informacji. Kawałek znów o utopijnym świecie, lista Ambasadorów, których nie znam z twarzy, podpisana nazwiskami autorów fotografii, następnie jakaś lista „Niewydanych książek” zawierająca głównie egzotyczne nazwiska.

Książki niewydane – przykłady

Pierwszą osobą na liście jest Meir Shalev. Autor, z którym nie miałam nic wspólnego. W Polsce wydane są jego trzy powieści, przeczytane łącznie przez 88 osób na portalu Lubimy Czytać, gdzie nikt nie oznaczył się jako fan. Dla porównania, Geoffrey Huntington, którego również trzy powieści ukazały się w Polsce i jest naprawdę mało znanym pisarzem, ma takich fanów 23. Recenzje są raczej mieszane, ludzie jako „najbardziej wartościową opinię” oznaczyli wyznanie kobiety, która nie przebrnęła i odłożyła powieść z powrotem na półkę po stu pięćdziesięciu stronach. Jeśli wydawcy sugerują się społecznością portalu Lubimy Czytać to nic dziwnego, że nie pojawiło się w Polsce nic więcej. Gdyby znalazły się tam nazwiska niszowych polskich twórców, którym nie udało się przebić przez rynek światowych bestsellerów moje zirytowanie byłoby na pewno znacznie mniejsze, bo jeśli akcja ma na celu promowanie rodzimej literatury – jestem za.

"Ustawa o książce, czyli być albo nie być dla Polski" – wywiad z dyrektorem Instytu Książki dziś w @gazeta_wyborcza. pic.twitter.com/JN99SbKQJX

— Ocal książki (@Ocalksiazki) June 25, 2015

Jest ten wywiad, całości niestety nie mam jak przeczytać, ale z wyrywków można wyczytać zupełnie inne słowa niż na stronie. Nie wiem jak to faktycznie wygląda i czy ilość zarobionych na książce pieniędzy jest inna w przypadku gdy ktoś ją przeceni czy nie – co wydaje mi się dość nielogiczne. Na chłopski rozum – skoro Sieć X kupuje 50 000 egzemplarzy danej książki, po konkretnej cenie, ma towar już u siebie na półce, to gdzie wydawcy cokolwiek do tego za ile to faktycznie poszło? Sieciówki nie kupują książek na ryczałt, skoro jest koszyk z tanimi książkami, gdzie spotkać można pojedyncze egzemplarze starszych niesprzedanych książek, w bardzo okazyjnych cenach. Gdyby to było na ryczałt, to czemu nie są one oddane? Cena książki jaką płaci Sieć X jest na pewno bardzo różna od tej, za którą kupujemy ją my, tylko czemu ludzie twierdzą, że nasza obniżka ma wpływ na kwotę, którą dostanie autor czy tłumacz, skoro najprawdopodobniej jest to po prostu zejście z części sklepowej marży? Poprawcie mnie, jeśli się mylę.

Czym tak naprawdę jest Ustawa o książce?

Ma ona na celu ujednolicenie ceny wydawanych książek, czyli przez rok od publikacji będą one zawsze i wszędzie kosztowały dokładnie tyle samo. Nie będzie można obejmować tych książek promocjami ani łączyć w komplety i sprzedawać po niższej cenie. Ma to podobno pomóc wszystkim. Dlaczego w to nie wierzę? Po pierwsze, strona #ocalKsiążki twierdzi, że Matras i Empik (jeśli uznamy, że to oni są tymi oligopolistami) sprzedaje książki drożej, niż mniejsze księgarnie, mniejsze w sensie, nie sieciówki. Nie wiem jak wyglądają wasze doświadczenia z kupowaniem książek, ale ja nigdy nie kupiłam w sieciówce książki powyżej okładkowej ceny. Cena z okładki jest najwyższą ceną jaką można tam spotkać. W mniejszych księgarniach nie mam już tej psychicznej gwarancji, bo bardzo często zdarzało mi się widywać tam książki w zawyżonych cenach. Jest to więc zupełnie odwrotna sytuacja niż opisywana przez ludzi promujących akcję Ocal Książki.

Mechanizm wojen cenowych, które toczą się na rynku wydawniczym, jest następstwem przenoszenia na książki naszych przyzwyczajeń z innych sektorów i branż. Wyprzedaże, końcówka kolekcji, promocje typu kup dwa produkty, a trzeci dostaniesz w prezencie. Brzmi znajomo? Nie ma drugiej takiej branży jak rynek wydawniczo-księgarski, gdzie nowości pojawiają się w sprzedaży już w promocji cenowej. Książki coraz częściej traktujemy podobnie jak bułki, kiełbasę, dżinsy czy pralkę. Tyle tylko, że ubrania, kosmetyki czy produkty RTV – przynajmniej przez kilka pierwszych miesięcy, sprzedawane są za 100% swojej ceny, a dopiero później oferowane są wyprzedaże czy różnego rodzaju promocje.

Nie wiem jak Wy…

ale ja uważam, że akcje typu 2+1 działają na korzyść książek. Jeśli wchodzę do księgarni i wybrałam dwa tytuły, to czemu mam nie zabrać do domu i trzeciej? Istnieje spora szansa, że jako „gratis” wybiorę książkę po okładce, nieznanego mi autora, coś stojącego daleko od półki Nowości czy Bestsellery. Po drugie, żyję w świecie, gdzie o ile faktycznie, kolekcje ubrań są poza aktualnymi promocjami (tylko przez miesiąc, może półtora, nie rok), o tyle kosmetyki można kupić w promocji już od pierwszego dnia ich obecności na sklepowych półkach. Gry? Filmy? Muzyka? To wszystko też dość szybko trafia na przeceny i promocje i nikt nie ma z tym problemu. Czemu więc z książkami mamy się obchodzić jak z jajkami, skoro sprzedaje się ich na pewno mniej niż płyt CD czy filmów na DVD/BD. Czemu?

To może spróbujmy wytłumaczyć łopatologicznie i przy okazji obraźmy ludzi

Przepis na sukces. Obraźmy ludzi. A w szczególności polityków! Bo to przecież oni zabraniają nam czytać i sterują telewizją od której ciężko oderwać oczy choćby na pięć sekund. A-ha. Jesteśmy tępi, ogłupieni, nie mamy ambicji, a o naszej wyobraźni aż żal wspominać. Jesteśmy marginesem społecznym, my wszyscy. Dzięki książkom Meir Shaleva o kebabie, staniemy się lepszymi ludźmi, a czytanie aktualnie wydawanych książek, tych bestsellerów, to coś, czego powinniśmy się wstydzić. Bo tylko te niewydane dzieła mają wartość, politycy chcą nas ograniczyć i omamić, dlatego na półkach jest to, co jest, zabraniają tłumaczenia i wydawania wielu fantastycznych uciśnionych artystów, pisarzy na miarę Goethego i Mickiewicza… Zgodzicie się? Ja nie. Jeśli Ambasadorów tak bardzo boli, że wielu pisarzy jest w Polsce pominiętych, to nikt im nie broni założyć własnego wydawnictwa. Książki Uciśnione. Albo Wydawnictwo Ksiąg Zakazanych przez Polskich Polityków. Co sądzicie? Wydawane jest to, co się czyta. Część z autorów przez nich podana miała szansę i się nie przyjęła, tak po prostu. Jak wielu autorów, lepszych czy gorszych. Tak to już jest, że nie każdy dobry pisarz odniesie sukces, a nie każdy gniot wyląduje w ściekach. Nic tego niestety nie zmieni. Zostaje nam czytanie ukochanych niewydanych autorów w innym języku, ja mam takich kilku: John Bellairs czy Darren Shan.

Mam tylko nadzieję…

że to nie wejdzie w życie. Podoba mi się wybór, podobają mi się promocje, nie widzę nic złego w tym, że książki mają różne ceny. BuyBox bardzo dobrze uświadamia mi, że wcale nie jest tak, że w jednej konkretnej księgarni jest najtaniej każda książka. Nie. Na pierwszych miejscach mam zazwyczaj zupełnie inne sklepy niż Matras czy Empik, nie ma wyraźnej dominacji. To chyba dobrze, co? Bardzo przeczy to hasłom o oligopolu. Książki kupuję w wielu różnych miejscach. Matras często wybieram, bo mam po drodze, ale zaraz obok stoi zwykła księgarnia, w której też zdarzało mi się robić książkowe zakupy. Na tej samej ulicy otworzyła się w zeszłym tygodniu kolejna księgarnia, do której na pewno po coś zajrzę. Chyba nie jest tak źle, skoro co chwilę obok sieciówek otwierają się pojedyncze sklepy z książkami? Mam też nadzieję, że nikt nie tknie e-booków. W ostatnich miesiącach bardzo pokochałam takie książki.

---

I na dokładkę link od Juiz, czyli jak to wygląda w Izraelu w rok po wprowadzeniu jednolitej ceny.

Tekst ustawy